Jochum (84) uit Drachten schrijft boek over klooster Smelne in Smalle Ee: ‘Klooster heeft enorme invloed op omgeving gehad’

Yke Bremer • 2 januari 2024, 9:42 • Drachtster Courant

Jochum Dijkstra voor de plek waar eens het imposante klooster Smelne stond Foto: Yke Bremer 

Ook al is het bijna 450 jaar geleden dat het imposante gebouw is afgebroken, toch herinneren namen in de omgeving van Smalle Ee nog aan Klooster Smelne. Jochum Dijkstra uit Drachten is al jaren geïntrigeerd door de bijzondere plek en schreef het verhaal van het nonnenklooster op in het boek ‘Sporen van het klooster Smelne’. 

De verhoging in het landschap aan de weg Kleasterkampen in Smalle Ee is duidelijk zichtbaar. De kloosterheuvel en de naam van de straat doen al vermoeden dat op deze plaats een groot religieus gebouw heeft gestaan. Verschillende bordjes geven verdere uitleg over de plek. 

Aan de andere kant van de weg loopt de Mûntseleane. Ook hier de verwijzing naar het kloosterverleden, dat een duidelijke stempel op de omgeving heeft achtergelaten. ,,Dit is het oudste pad van de gemeente Smallingerland”, legt Dijkstra uit, terwijl hij naar het weggetje wijst. ,,Het is zo’n 700 tot 800 jaar oud. Het begint als een asfaltpad, maar verderop kun je nog het oude zandpad vinden met weerszijden hoge bomen, waarover de monniken en later nonnen liepen om te gaan werken in de omgeving.” 

Verzamelen 

Dijkstra, vroeger werkzaam als onderwijzer aan de basisschool in Boornbergum, is al jaren bezig met het verzamelen van historisch materiaal over het klooster en weet er veel over te vertellen. ,,Hier stond een imposant gebouw met een grote poort”, vertelt de schrijver, terwijl hij wijst naar de kloosterheuvel. ,,De stichtingsdatum is niet bekend, maar dat zal zo rond 1200 zijn geweest.” 

Het klooster heeft bijna 400 jaar zijn sfeer en invloed op de omgeving laten gelden, gaat Dijkstra verder. Totdat in 1580 de Staten van Leeuwarden besloten om het gebouw af te breken. ,,Het klooster had niet alleen religieuze invloed, maar ook economische, maatschappelijk en culturele. Het vormde het centrum van een groot gebied met een haven in de buurt. Nu is daar nog slechts een pittoresk haventje van over, maar vroeger was dit dé haven in de buurt.” 

Poort 

De grote poort bleef nog jarenlang staan, maar werd later verkocht aan een lokale handelaar en afgebroken. Het klooster met al zijn onderdelen, zoals een kerk, kapel, boerderij, werk- en opbergplaatsen, was toen al lang verdwenen. ,,Mensen in de omgeving mochten het afbreken en de grote kloostermoppen en andere bruikbare delen gebruiken. Ze zijn jaren bezig geweest totdat alles was verdwenen en er alleen nog een paar stallen bleven staan.” 

Het besluit om het klooster met nog 29 actieve nonnen en medewerkers af te breken, had te maken met de strijd tussen het katholicisme en protestantisme. ,,De Staten van Leeuwarden wilden niet dat het klooster in handen viel van de Spanjaarden. Bovendien leverde het klooster veel geld op in de vorm van grond en kostbare voorwerpen. Dit geld kon weer gebruikt worden voor de oorlog tegen Spanje, voor het onderhouden van de Universiteit in Franeker en kerken in de wijde omgeving”, legt Dijkstra uit. 

Interesse 

De huidige dorpen en inwoners rondom de kloosterheuvel, zoals De Wilgen, Buitenstvallaat en Smalle Ee, zijn zeer geïnteresseerd in de geschiedenis van het voormalige klooster. Dijkstra heeft een lezing voor ze gegeven en heeft de geschiedenis opgeschreven zodat iedereen deze kan lezen. ,,Het is een boek geworden met verschillende verhalen over de nonnen, de omgeving en de opgravingen van 1922 en 1980. Het geheel wordt aangevuld met verscheidene kaartjes, afbeeldingen en foto’s en is uitgegeven door de stichting ‘It Rike Ferline’, legt de schrijver uit. Het boek is verkrijgbaar via Wieger Lindeboom uit Boornbergum of via het bestuur van de Vereniging van Dorpsbelangen te Smalle Ee.